Journalist @ NRC. Future Affairs. LinkedIn Top Voice.
Internet wordt steeds voller gepompt met onzin die mensen conditioneert, vrij naar Hannah Arendt, „om alles te geloven en tegelijk niets, om te denken dat alles mogelijk is, en niets waar”. Hoe kán het toch dat desinformatie zo succesvol is? Misschien dat de psychologie van desinformatie daar iets over kan verklaren. Zelfs al we wéten dat iets niet waar is, weegt het nog mee in onze oordeelsvorming, bleek onlangs uit een interessant paper in Nature. Dat heet het continued influence effect: als we iets lezen slaan we het op, en ook als we daarna horen dat het niet waar is, blijft het tóch plakken in ons brein. „When information is encoded into memory and then new information that discredits it is learned, the original information is not simply erased or replaced. Instead, misinformation and corrective information coexist and compete for activation.” Simpelweg onwaarheden factchecken werkt mede daarom zo vaak niet: ook als iets wordt aangemerkt als onwaar, verspreidt de twijfel zich weer verder door de factcheck. En er speelt nog meer in de psychologie van nepnieuws. Zeker in een gepolariseerde samenleving, brengen factcheckers vaak eigen vooroordelen mee, die de pogingen tot waarheidsvinding voor mensen uit een andere bubbel bijna per definitie al ongeloofwaardig maken. Door nepnieuws te behandelen als puur een kwestie van feiten die je kunt corrigeren, negeer je dus de psychologische mechanismes, en ook de ingewikkelde sociale context van nepnieuws en desinformatie. Voor het geloven in bepaalde informatie, is het voor veel mensen vaak belangrijker of die informatie de groepsband versterkt dan of informatie feitelijk helemaal klopt, blijkt uit een recente studie. Daarnaast kunnen inzichten over wat waar is en wat niet nogal verschuiven, zogeheten paradigma-verschuivingen. Die verlopen notoir traag vanwege de koppigheid van mensen die zich hard hebben gemaakt voor het oude paradigma. Uit de geschiedenis blijkt bovendien dat wetenschappers en journalisten uit de ‘mainstream’ in extreme situaties zoals oorlogen of pandemieën ook af en toe schadelijk nepnieuws overnemen en brengen als voldongen feit. Nee, een feit is niet ook maar een mening. Feiten doen ertoe, dus ze controleren en onwaarheden aan de kaak stellen blijft belangrijk - natúúrlijk. Maar dat kan niet zonder het versterken van vertrouwen tussen groepen in de samenleving, en het vertrouwen in de instituties die de feiten behoren te controleren zoals wetenschap en journalistiek. Als je desinformatie op een polariserende manier factcheckt, door de mensen die erin geloven steevast ‘wappies’ te noemen bijvoorbeeld, draag je bij aan de polarisering en het wantrouwen dat mensen juist gevoelig maakt voor nepnieuws. Lees meer in Future Affairs https://bit.ly/3I6to1A 👆🏻👆🏻👆🏻 Met ook ideeën/projecten van: Wouter Veer Rudy van Belkom Jorieke van der Stelt Noortje Kloos Jaron Harambam
Joost den Ridder
2 j
Wat als instituten, overheden en ministers met verifieerbare leugens ten tonele verschijnen? In persconferenties note bene. En wat als er constant gekoerst wordt op allerlei modellen die nog nooit daadwerkelijk zijn uitgekomen? En wat als de mainstream media constant cijfers roeptoetert zonder enkele nuance en zonder enkele context? En over belangrijke andere cijfers dan juist weer oorverdovend stil is. Zou hier niet juist de kern van het probleem liggen? Mensen zoeken objectiviteit en transparantie. Als deze ontbreekt dan gaan ze zelf op zoek.
Marc Beets
2 j
En helaas geven de serieuze media, zo ook jouw eigen #NRC Wouter, voeding aan de desinformatie doordat alle serieuze kranten tegenwoordig betaal-websites zijn geworden. Dus desinformatie is gratis, wijdverspreid en overal beschikbaar, serieuze berichtgeving en fact checking niet. Volgens mij is dit het verkeerde oude-wereld, #7vinkjes verdienmodel. Is daar niets aan te doen?
Carlos Kraaij
2 j
Maar hoe ga jij dan om met je vooringenomenheid? En hoe selecteer jij waar je wel of niet aandacht aan besteed?
Roland Boer
2 j
Mijn zoon (14) vroeg onlangs aan tafel: "papa, wat is eigenlijk waarheid?" Mooie filosofische vraag. "Er is eigenlijk geen één waarheid. Mijn waarheid is vaak anders dan die van jou. Het is wat je ziet, wat je ervaart maar vooral wat je voelt. Dat maakt iets voor jou waar of niet waar." In dat licht bezien zit de eigen leefwereld vol van desinformatie. Maar wie bepaald wat desinformatie is? Het klinkt ook als iets slechts. Immers, desinformatie doet niet aan waarheidbevinding. Door bewust delen van bevindingen te verzwijgen, te verdraaien of anders te formuleren ben je een verspreider van desinformatie. Of tenminste niet de gehele waarheid. Dat maakt het checken van feiten bijna ondoenlijk. Helemaal als de deler aan de "goede" kant van de lijn staat. Uiteindelijk is er toch maar één waarheid. Je buik is daar een heel goed kompas voor. Alles wat daarop volgt is desinformatie ontsproten uit het eigen denken. Benieuwd naar de artikelen Wouter van Noort
Ach, wat zijn feiten en wat is desinformatie? Je kunt mijns inziens niet iets stellig beweren als feit, net zo min als dat je iets van tafel kunt vegen als desinformatie. We moeten niet de illusie hebben dat we de waarheid in pacht hebben. Dat heeft namelijk niemand. We hangen hooguit een overtuiging aan. Dat is iets anders. Als we dat beseffen en daar naar zouden handelen, zouden we al een stuk vriendelijker en minder polariserend met elkaar omgaan.
Maarten Bennis
2 j
Wat mensen zien als feiten zijn in werkelijkheid slechts meningen. Het opzettelijk verdraaien van feiten toont zich in alle lage van de samenleving. Wat te denken van de medische wetenschap (mag het die naam nog wel hebben?) waarin maar liefst 85% van het onderzoek niet te reproduceren valt. In die wereld verwarren ze continue correlatie met causaliteit. Pasteur heeft in al zijn onderzoek frauduleus gehandeld terwijl juist op zijn germ theory de zowat de hele medische gezondheid is gebaseerd. Pasteur gaf overigens op zijn sterfbed toe dat hij ernaast zat, maar zijn naam was inmiddels gevestigd. Ondertussen nemen de studenten alles kritiekloos aan van hun professoren en binnen een paar generaties is fraude definitief waarheid geworden. In een samenleving waar alles langs de lat van geld gemeten wordt, is corruptie onvermijdelijk. Eerst lange tijd onzichtbaar, dan steeds openlijker en uiteindelijk verwordt het tot een orgie van waanzin. Waarvan acte.
Niek Vink
2 j
Dank je wel Wouter van Noort. Er speelt soms ook iets anders bij desinformatie: #gaslighting. Dat is een doelbewuste strategie om verwarring te zaaien en mensen uit hun evenwicht te brengen. Uiteindelijk wordt men murw en trekt men zich terug. Precies wat de bedoeling is. In onderstaand boek staan wij daar uitvoerig bij stil. We leggen uit wat gaslighting is. Waarom het wordt gebruikt. Door wie. Ook schrijven we over de gevolgen en impact. Timothy Snyders schreef er eerder een belangwekkend boek over: Over tirannie. Wij schrijven over andere tirannen: #seriepesters #pesten #seriepesten #narcistischmisbruik #intimidatie #moreleintimidatie #integriteit #psychosocialearbeidsbelasting #seksueelmisbruik #vertrouwenspersonen https://managementboek.nl/magazine/recensie/18899/de-seriepester-ontmaskerd-verplichte-kost-voor-vertrouwenspersonen
Arne Rozendaal
2 j
Het zou een mooi onderzoek zijn om na te gaan hoe lang het duurt voordat Nederlanders het decennia lang vertelde verhaal, dat 'wij niets verkeerd deden in Nederlands-Indie' hebben gecorrigeerd in 'wij hebben alle middelen ingezet om Indonesië weer terug te krijgen als koloniaal bezit'...
Draait deze hele discussie niet in de kern om de verwarring over de definitie van waarheid en feit? Misschien moeten we daar eerst eens overeenstemming over zoeken? De stelligheid die gebruikers van deze termen bezigen is vaak veel te groot, zoals anderen de waarde van deze begrippen (als tijdelijk anker) weer teveel wegrelativeren.